رصدمراغا | استفاده بی‌رویه از منابع طبیعی دامنه کوه سهند در آذربایجان شرقی، این جاذبه و ظرفیت زیستی و جغرافیایی را طی سال‌های اخیر در معرض ‌بروز یک مشکل زیست محیطی قرار داده است به طوری که کارشناسان نسبت به از بین رفتن پوشش گیاهی این خطه ابراز نگرانی می کنند.

طبق گزارشات، رشته کوه سهند با کشیدگی ۵۰ کیلومتری از غرب به شرق به عنوان یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های کشورمان و حتی خاورمیانه با هزاران هکتار اراضی دامنه‌ای، در طول سالیان متمادی زمینه‌ساز ایجاد تعادل در زیست جانوری و گیاهی و حتی تحولات آب و هوایی و جغرافیایی در شمالغرب کشور بوده است.

چرای بی‌رویه در مراتع و توسعه بی‌رویه باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی در سکوت نهادهای متولی و تعرض عده‌ای از ساکنان منطقه در غفلت نظارت‌های جدی، زمینه تخریب جدی پوشش گیاهی، جانوری و کاهش منابع آبی زیرزمینی در این منطقه را فراهم کرده است.

امری که می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیرتر و شدیدتر از فاجعه آبی دریاچه ارومیه به اکوسیستم منطقه وارد آورد و قبل از رسیدن به مراحل بحرانی باید از سوی مسئولان امر مورد رسیدگی قرار گیرد.

آنچه می‌توان به یقین به آن پرداخت، پیامدهای ناشی از این آسیب‌هاست که در میان‌مدت و درازمدت می‌تواند ذخایر غنی و بی‌نظیر سهند را به بیابانی بی‌آب و علف تبدیل کرده و علاوه بر از بین رفتن کشاورزی، تغییرات شدید آب و هوایی را در منطقه به دنبال داشته باشد.

این پیامدهای خطرناک و عظیم می‌تواند کشورمان را در این منطقه حساس با چالش‌های بزرگ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی روبرو کند و جبران آن را تا ده‌ها سال ناممکن سازد.

هم‌اکنون نیز پوشش گیاهی دامنه‌های سهند در حال از بین رفتن است تا جایی که در برخی از مناطق آن به جز گونه‌های مقاوم و گون، رویشی رخ نمی‌دهد و از رویش گیاهان منحصر به فرد دیگر خبری نیست.

نمایی از بهار در دامنه های «سهند»

سهند را بیشتر بشناسیم

کوهستان سهند یکی از معروف‌ترین کوه‌های آتشفشانی ایران بوده که دارای ۱۷ قله با ارتفاع بیش از سه هزار متر است که بلندترین آن‌ها موسوم به قلهٔ «قوچ‌گولی» سه هزار و ۷۰۷ متر بلندی دارد و مرتفع‌ترین نقطهٔ آذربایجان‌شرقی محسوب می‌شود.

سهند به دلیل برخورداری از انبوه گیاهان، گلزارها و مراتع در آن به عروس کرو های ایران شهرت دارد و وجود ۱۸۵ گونه پرنده بومی و مهاجر، وجود پستانداران متعدد و گونه های متنوع و نادر گیاهی و آبزی، دامنه سهند و جلگه های آن را به زیستگاهی مهم برای حیات وحش تبدیل کرده است.

وجود چشمه‌های متعدد در قله و دامنه‌های آن، طراوت و لطافت را به مراغه ارمغان داده و موجب سیرابی درختان، باغ‌ها و مراتع این شهرستان شده است؛ این کوه با ۱۳۰هزار هکتار مراتع ییلاقی علاوه بر سرسبزی دارای گونه‌های گیاهی خوش خوراک مثل شبدر و یونجه بوده و دامنه‌های آن مرتع و چراگاه بسیار مناسبی برای دام‌های دامداران، ایلات و عشایر منطقه است.

دامداران منطقه و عشایر استان‌های آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی هر ساله به صورت بی‌رویه برای ییلاق‌گذرانی و تعلیف دام به دامنه‌های کوه سهند کوچ می‌کنند و همین امر به یکی از خطرهای زیست محیطی جدی در دامنه‌های سهند تبدیل شده است.

نمایی دیگر از زیبایی های طبیعی «سهند»

کاهش تنوع گیاهی و جانوری و تغییر زیستی 

رئیس اداره حفاظت محیط زیست مراغه می‌گوید: در زمان حاضر به دلیل چرای بی‌رویه و برداشت نامناسب و نیز توسعه غیرمجاز باغ‌ها در دامنه های سهند، تنوع و پوشش گیاهی آن در معرض خطر جدی قرار گرفته و این امر زمینه‌ساز رشد ناهمگون گیاهان متهاجم در آن شده است.

غلامرضا زارع افزود: چرای بی‌رویه و زودهنگام دام‌های سبک و سنگین که با توان اکولوژیکی دامنه‌های جنوبی سهند همخوانی ندارد از جمله چالش‌ها و خطرهای پیش‌روی محیط زیست و اکوسیستم سهند به شمار می‌رود.

برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی به خشک شدن چشمه‌ها و سفره‌های آبی در این منطقه منجر شده است، افزود: شکار بی‌رویه و غیرمجاز در اراضی و دامنه‌های سهند نیز از جمله عواملی است که تنوع جانوری در این منطقه را تهدید می‌کند.

وی با تاکید بر لزوم اتخاذ رویه‌های نظارتی و تصمیم‌گیری جدی در خصوص صیانت از محیط زیست سهند، ادامه داد: قرق و ترمیم مراتع و نیز کاهش میزان ورود غیرمجاز دام و نیز تنظیم زمان‌بندی مناسب برای این امر، یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری است.

وی افزود: تخریب باغ‌های غیرمجاز و نیز جلوگیری از توسعه کشت باغی و برداشت بی‌رویه و برخورد جدی با حفر چاه‌های غیرمجاز از جمله دیگر اقداماتی است که می‌تواند در پیشگیری از بروز بحران زیست محیطی در دامنه‌های سهند موثر واقع شود.

بر اساس گزارشات کسب شده با وجود هشدارهای زیست محیطی در زمینه بروز بحران زیستی در سهند، تاکنون اقدام موثری به جز برگزاری چند جلسه با مضمون کارگروه سهند در حد شهرستانی برای پیشگیری از آن انجام نشده است.

اکنون به نظر می‌رسد تداوم بی‌توجهی مسئولان و قانون‌گذاران نسبت به بحران زیست محیطی سهند می‌تواند عاملی برای تغییر ساختار جمعیتی و اقتصادی در منطقه باشد.ایرنا

انتهای پیام